Het voorkomen van schijnzelfstandigheid in de bouw en techniek

Je ontkomt er niet meer aan, zzp’ers en schijnzelfstandigheid. De Belastingdienst heeft namelijk aangekondigd vanaf 1 januari 2025 volledig te handhaven op schijnzelfstandigheid. Dit maakt veel los, want wat betekent dat precies voor jou als zzp’er in de bouw of techniek? En wat betekent dit voor werkgevers? In dit blog nemen we je mee.

Wat is schijnzelfstandigheid bij zzp’ers?

De overheid maakt zich vaak zorgen over schijnzelfstandigheid bij zzp’ers, maar wat wordt er precies mee bedoeld? Het betekent simpel gezegd dat je een zelfstandig ondernemer (zzp’er) lijkt, maar het volgens de Belastingdienst niet bent. Eigenlijk is er dan sprake van een verkapt dienstverband, omdat de samenwerking in de praktijk meer op een dienstverband lijkt. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een zzp’er grotendeels afhankelijk is van de organisatie voor inkomsten of wanneer hij of zij weinig zeggenschap heeft over eigen tarieven en werktijden. 

Waarom is schijnzelfstandigheid een probleem?

Je vraagt je misschien af wat het probleem is van schijnzelfstandigheid? Nou dat heeft dus te maken met belastingen. Wanneer er sprake is van ondernemerschap dan hoeft een werkgever geen loonbelasting en premies volksverzekeringen af te dragen. De ondernemer, oftewel de zzp’er, heeft recht op allerlei ondernemersaftrekposten waarvan de grootste de zelfstandigenaftrek is. 

Risico’s van schijnzelfstandigheid voor zzp’er

Werk je als zzp’er, maar is er eigenlijk sprake van loondienst? Dan is er sprake van schijnzelfstandigheid. Als werkende loop je dan risico’s, omdat je daarom moeilijker rechten kan afdwingen die een werknemer in loondienst wel heeft. Denk hierbij aan doorbetaling bij ziekte bijvoorbeeld. Is er onterecht gebruik gemaakt van belastingvoordelen voor zzp’ers? Dan moet je die terugbetalen. 

Risico’s van schijnzelfstandigheid voor werkgever

Wanneer er sprake blijkt te zijn van een verkapt dienstverband, dan heeft dit directe gevolgen voor jou als werkgever. We nemen je mee in de belangrijkste punten financiële en juridische gevolgen:

Fiscale gevolgen

Je bent verplicht om met terugwerkende kracht de loonbelasting en sociale premies alsnog af te dragen. Dit kan financieel gezien leiden tot hoge naheffingen, boetes en rente. Bovendien kan de Belastingdienst besluiten om extra controles uit te voeren, wat kan leiden tot een verhoogd risico op aanvullende sancties. 

Arbeidsrechtelijke gevolgen

Naast fiscale gevolgen, krijg je ook te maken met de regelgeving. Dit betekent dat je verantwoordelijk bent voor:

• Doorbetaling bij ziekte: het loon van de zpp’er moet je doorbetalen bij ziekte, net zoals bij een werknemer.
• Vakantiedagen: de zzp’er heeft recht op doorbetaalde vakantiedagen.
• Ontslagbescherming: de zpp’er heeft ontslagbescherming, wat betekent dat je niet zomaar de werkrelatie kunt beëindigen. 

Benieuwd hoe je schijnzelfstandigheid kunt voorkomen? Wij hebben een stappenplan gemaakt voor hoe je zzp'ers binnen jouw organisatie kunt kwalificeren. 

Werken met zzp’ers vanaf 2025: dit moet je weten!

Als werkgever en zzp’er ben je samen verantwoordelijk voor het kiezen van de juiste contractvorm. Voor een zzp’er of een medewerker in loondienst gelden namelijk andere rechten en plichten. Om te weten wat de juiste contractvorm is, moet je als werkgever en werknemer kijken naar de volgende twee punten:

1. Hoe wordt er in de praktijk gewerkt?
2. Welke kenmerken horen bij een zzp-klus of een opdracht in loondienst?

Om je te helpen bij het kiezen van de juiste contractvorm en schijnzelfstandigheid hiermee kan voorkomen hebben wij de volgende kenmerken voor je op een rijtje gezet. 

Wat zijn de criteria van de Belastingdienst? 

De Belastingdienst hanteert de volgende criteria om te bepalen of er sprake is van schijnzelfstandigheid: 

1. Gezagsverhouding
   Hierbij is de mate van zelfstandigheid een cruciale factor. Wanneer de werkgever de bevoegdheid heeft om bindende aanwijzingen en instructies te geven over hoe de werkzaamheden moeten worden uitgevoerd, duidt dit op een ‘gezagsverhouding’. Is er een hiërarchische relatie tussen de opdrachtgever en zzp’er? 
2. Vergoeding
   Ontvangt de zzp’er een vast salaris en is dit vergelijkbaar met dat van een werknemer?
3. Persoonlijke arbeid
   Is de zpp’er verplicht om het werk zelf te verrichten of is het mogelijk om de opdracht uit te besteden aan anderen? 

Als op bovenstaande criteria met ‘ja’ beantwoord kan worden, dan kan geconcludeerd worden dat er sprake is van een verkapt dienstverband. De zpp’er wordt dan als werknemer beschouwd.  

Andere belangrijke punten na Deliveroo-arrest 

De criteria van de Belastingdienst zijn niet de enige maatstaf die bepalen of er sprake is van een verkapt dienstverband. In het Deliveroo-arrest heeft de Hoge Raad diverse gezichtspunten geformuleerd voor de beoordeling of een overeenkomst als arbeidsovereenkomst moet worden gezien. De belangrijkste gezichtspunten zijn:

• Ondernemerschap
  Gedraagt een zzp’er zich ook écht als ondernemer? Dit kan blijken uit: het werken voor meerdere opdrachtgevers, het hebben van bijvoorbeeld een eigen website, het doen van eigen acquisitie, het opbouwen van een reputatie en het behandeld worden als fiscaal ondernemer. Wanneer hier sprake van is, dan pleit dit tegen een dienstverband. 
• Organisatorische inbedding
  Hoe is de werknemer opgenomen in de organisatie? Werkt de zzp’er met andere werknemers en hebben zij beide dezelfde regels en aansturing? Dan wijst dit juist wel op een dienstverband. 

Hoe gaat de Belastingdienst schijnzelfstandigheid controleren?

Vanaf 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst de Wet DBA handhaven. Er is te weinig capaciteit om zzp’ers individueel te controleren, maar het vermoeden is dat ze bij grote partijen die veel werken met zzp’ers, controles gaan uitvoeren. Wanneer wordt gedacht aan een verkapt dienstverband, dan wordt er gezocht naar een oplossing.

Voornamelijk naar het onderdeel ‘gezagsverhouding’ wordt gekeken. Wanneer de opdrachtgever vertelt waar, wanneer en hoe een ondernemer zijn werk moet doen, dan is er volgens de Belastingdienst sprake van een loondienstverband en dus schijnzelfstandigheid. 

Is er voor de werkende de vrijheid om de eigen uren in te delen, eigen werkdagen uit te kiezen en zelf te bepalen hoe de opdracht uitgevoerd moet worden? Dan is er geen sprake van een gezagsverhouding, waardoor de Belastingdienst waarschijnlijk ondernemerschap zal constateren. 

Hoe kan je schijnzelfstandigheid opheffen?

Het is mogelijk om schijnzelfstandigheid op meerdere manieren op te heffen. Er zijn vier manieren die wij voor je op een rijtje zetten:

• Het ontbinden van de inhuurovereenkomst, daarmee beëindig je de arbeidsrelatie;
• De zzp’er in loondienst laten treden binnen de organisatie;
• De zzp’er treedt in loondienst bij een organisatie bijvoorbeeld via detachering, daarmee eindigt het zzp-schap;
• De opdracht voldoet niet aan de eisen van loondienst. Er is dan geen sprake van een gezagsrelatie, of geen sprake van een beloning voor de verrichte arbeid.

Extra tips om schijnzelfstandigheid te voorkomen

• Informeren en betrekken van zzp’ers
  Informeer je zzp’ers over de aankomende veranderingen en betrek hun bij het proces. Communiceer transparant over de mogelijke gevolgen van de nieuwe wetgeving. 
• Maak contracten toekomstbestendig
  Zorg ervoor dat nieuwe contracten met zzp’ers volledig aansluiten op de actuele wet- en regelgeving. Maak, waar mogelijk, gebruik van een recente en goedgekeurde modelovereenkomst van de Belastingdienst waarvan de geldigheid nog actueel is. Vul deze aan met duidelijke afspraken over bijvoorbeeld aansprakelijkheid. Kies bij voorkeur voor een contract van bepaalde duur of stem de einddatum af op de looptijd van het modelcontract. Op deze manier voorkom je dat contracten straks niet meer voldoen aan toekomstige wijzigingen in de wetgeving.
• Blijf alert op de werkzaamheden en einddatum
  Controleer regelmatig of de feitelijke werkzaamheden nog steeds overeenkomst met de afgesproken werkzaamheden binnen de arbeidsrelatie. Wees daarnaast alert op de einddatum en gebruikt dit als moment om samen met de zzp’ers te evalueren.